Co to jest:
Zbudowany jest z parzystych nerek i moczowodów i pęcherza moczowego i cewki moczowej. W nerkach można wyodrębnić warstwę korową i rdzenną. Jednostką strukturalno-funkcjonalną nerki jest nefron, utworzony z ciałka nerkowego i kanalika krętego. Ciałko nerkowe złożona jest z pęczka włośniczek krwionośnych zwanych kłębuszkiem nerkowym, który otacza torebka kłębuszka. W kanaliku nerkowym można wyróżnić kanalik kręty I rzędu, pętlę Henlego i kanalik kręty II rzędu, który uchodzi do kanalika zbiorczego, a ten do miedniczki nerkowej. Z miedniczek nerkowych mocz spływa moczowodami do pęcherza moczowego, skąd jest usuwany na zewnątrz.
Model budowy i funkcji nefronu człowieka
Powstawanie moczu zachodzi z powodu mechanizmów: filtracji, resorpcji i sekrecji. W kłębuszkach nerkowych dzieje się filtracja krwi, co uwarunkowane jest powiększonym ciśnieniem krwi. To jest możliwe dzięki rozdzieleniu się tętniczki doprowadzającej na sieć naczyń włosowatych (tak zwany sieć dziwna). Naczynia te przed opuszczeniem kłębuszka zbierają się w tętniczkę odprowadzającą. Ponadto średnica tętniczki wyprowadzającej jest mniejsza od średnicy tętniczki doprowadzającej. Powstały na drodze filtracji mocz pierwotny ma skład podobny do osocza. Różni się od niego tylko brakiem białek. Dlatego w kanalikach krętych nefronów dzięki resorpcji organizm odzyskuje glukozę, aminokwasy, witaminy, jony organiczne i sporą część soli mineralnych i wody. W początkowych odcinkach kanalika krętego I rzędu następuje resorpcja glukozy, aminokwasów, anionów kwasów organicznych, jonów wodorowęglanowych i jonów sodu. Substancje te wchłaniane są w sposób aktywny. Ich resorpcja skutkuje obniżenie ciśnienia osmotycznego moczu w stosunku do ciśnienia osmotycznego w komórkach i płynie tkankowym. Umożliwia to resorpcję wody w ramieniu zstępującym pętli nefronu, dzięki czemu następuje zagęszczenie moczu. Natomiast w ramieniu wstępującym zachodzi wchłanianie jonów sodu, bo kanalik jest w tej części nefronu przepuszczalny dla sodu i nieprzepuszczalny dla wody. Resorpcji jonów Na+ towarzyszy wchłanianie jonów Cl–. Wchłanianie jonów sprawia, że moczu lega pewnemu rozcieńczeniu. Dalsza resorpcja zachodzi w końcowych częściach nefronu i w kanalikach zbiorczych. Wchłanianie wody i jonów sodu uzależnione jest tutaj od potrzeb organizmu i podlega regulacji hormonalnej. Wazopresyna (hormon antydiuretyczny) powiększa resorpcję wody, a aldosteron jonów Na+. Spływający do miedniczek nerkowych mocz nosi nazwę ostatecznego. W czasie tworzenia moczu w kanalikach nerkowych zachodzi także sekrecja jonów H+, jonów amonowych i niektórych leków, na przykład penicyliny, sulfonamidów. (Rys. po prawej układ wydalniczy człowieka)
System postępującego zagęszczania moczu nazywany jest mechanizmem wzmacniaczy pzeciwprądowych i wymienników przeciwprądowych. Wzmacniaczami przeciwprądowymi są ramiona pętli Henlego, gdzie mocz płynie w przeciwnych kierunkach. Resorpcja sodu w ramieniu wstępującym skutkuje powiększenie stężenia płynu tkankowego. Natomiast obecność hipertonicznego płynu w przestrzeni okołokanalikowej wymusza powiększenie wchłaniania wody w ramieniu zstępującym. Zatem resorpcja wody w ramieniu zstępującym uwarunkowana jest resorpcją jonów Na+ w ramieniu wstępującym pętli.
Odbieranie wody i jonów Na+ z tkanek dzieje się za pośrednictwem drobnych naczyń krwionośnych otaczających pętle nefronów. Stąd naczynia te stanowią wymienniki przeciwprądowe.
Efektem działania wazopresyny jest zagęszczenie moczu i rozcieńczenie krwi, a tym samym pomniejszenie jej ciśnienia osmotycznego.
Natomiast układ hormonów: renina produkowana poprzez samą nerkę, angiotensyna obecna w osoczu i aldosteron wytwarzany poprzez nadnercza zwiększają resorpcję Na+, co skutkuje, że mocz staje się bardziej rozcieńczony, a ciśnienie osmotyczne krwi wzrasta. Zatem wszystkie te hormony wpływają na osmoregulację.
Zapamiętaj
Wyróżnia się resorpcję zwrotną:
• obowiązkową – dzieje się w kanalikach krętych I rzędu i umożliwia odzyskanie 75% wody, sodu, chloru, całej glukozy, aminokwasów, witamin i większości wapnia, potasu i magnezu.
• nieobowiązkowa – zachodzi w kanalikach krętych II rzędu i pozwala na wchłonięcie wody i jonów sodu w zależności od potrzeb organizmu; resorpcja nieobowiązkowa jest regulowana poprzez wazopresynę i aldosteron.
Powstawanie moczu:
• pierwotnego – zachodzi w kłębuszkach nerkowych na drodze filtracji (przesączania);
• ostatecznego – zachodzi w kanalikach nerkowych na drodze resorpcji(wchłaniania zwrotnego) i sekrecji (wydzielania).
Czym jest Układ wydalniczy człowieka znaczenie w słowniku Objawy i skutki U .
