Co to jest:
W skład pokarmu heterotrofów wchodzą związki nieorganiczne i organiczne. Do podstawowych związków organicznych należą: białka, węglowodany, lipidy, witaminy i kwasy nukleinowe. Związkami nieorganicznymi są woda i substancje mineralne.
Składniki mineralne zawierają sporo pierwiastków potrzebnych organizmowi. Z racji na zapotrzebowanie organizmu na te pierwiastki dzieli się je na makroelementy i mikroelementy. Wybrane są materiałem budulcowym jako składniki szkieletu (Ca, P, F). Zawarte w płynach ustrojowych biorą udział w utrzymaniu odpowiedniego pH i ciśnienia osmotycznego (Na, K, Cl, jony HCO–3). Pełnią także funkcję regulacyjną w organizmie jako składniki albo aktywatory enzymów, koenzymów i hormonów i bezpośredni uczestnicy różnych mechanizmów fizjologicznych (na przykład jony Ca2+ biorą udział w procesie krzepnięcia krwi, jony Na+ i K+ w pobudliwości komórek).
Białka są źródłem aminokwasów, nie mniej jednak większość zwierząt i człowiek nie umieją syntetyzować aminokwasów egzogennych, stąd pobierają je z pożywieniem, w przeciwieństwie od aminokwasów endogennych produkowanych w organizmie. Jako podstawowy materiał budulcowy w organizmie pełnią funkcję strukturalną i funkcjonalną. Stanowią także dodatkowe źródło energii.
Węglowodany złożone są w organizmach zwierzęcych rozkładane do węglowodanów prostych stanowiących kluczowe źródło energii, jeśli tylko zwierzę posiada odpowiednie enzymy (((na przykład tylko owadożerne ptaki i gady trawią chitynę, a symbiotyczne drobnoustroje celulozę).
Lipidy pełnią zarówno funkcję budulcową, jak i energetyczną. W procesie trawienia są rozkładane na glicerol i kwasy tłuszczowe. Tak zwane niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe muszą być pobierane z pokarmem, bo nie są syntetyzowane poprzez zwierzęta i człowieka, a używane są do syntezy wielu składników błon komórkowych i niektórych hormonów.
Witaminy są koenzymami wielu enzymów. Wybrane pełnią rolę przeciwutleniaczy i biorą bezpośredni udział w niektórych procesach fizjologicznych. Są syntetyzowane poprzez rośliny, ponadto wybrane mogą być produkowane poprzez florę bakteryjną, nieliczne powstają w organizmach zwierzęcych ze skomplikowanych związków pochodzenia roślinnego – tak zwany prowitamin. Witaminy są związkami egzogennymi dla organizmu. Nie zawsze jednak dana substancja, która jest witaminą dla jednego organizmu, jest także witaminą dla innego, ((((na przykład kwas askorbinowy to dla człowieka witamina C, z kolei nie jest nią dla szczura, który kwas askorbinowy syntetyzuje w organizmie. Brak witamin to awitaminoza, nadmiar – hiperwitaminoza.
Witaminy Funkcje w organizmie Konsekwencje niedoboru
Źródła witamin
R
O
Z
P
U
S
Z
C
Z
A
L
N
E
W
T
Ł
U
S
Z
C
Z
A
C
H A
(akseroftol,retinol) składnik rodopsyny, potrzebna do prawidłowego funkcjonowania nabłonków sucha, łuszcząca się skóra, tak zwany „kurza ślepota” jaja, mleko, masło, wątroba, zielone i żółte owoce i warzywa zawierające karoten
D
(kalcyferol) reguluje wchłanianie i formowanie się kości, zębów krzywica tran, wątroba, mleko, jaja, masło
E
(tokoferol) przeciwutleniacz, wpływa na czynności rozrodcze obniżenie płodności, zwyrodnienie mięśni oleje roślinne, kiełki pszenicy, wątroba, ryby, jaja
K
(filochinon) niezbędna w procesie krzepnięcia krwi i syntezie protrombiny opóźnione krzepnięcie krwi warzywa zielone, bakterie flory jelitowej
R
O
Z
P
U
S
Z
C
Z
A
L
N
E
W
W
O
D
Z
I
E B1
(tiamina) składnik koenzymów wielu enzymów uczestniczących w metabolizmie węglowodanów choroba beri-beri (degeneracja nerwów, osłabienie mięśni) całe ziarna zbóż, drożdże, wątroba, chude mięso
B2
(ryboflawina) składnik koenzymu FAD bierze udział w syntezie hemoglobiny zapalenie oczu, pękanie kącików warg drożdże, wątroba, sery, warzywa liściowe
B5
(kwas pantotenowy) składnik koenzymu A, bierze udział w przemianach białkowo-tłuszczowych, obniża poziom cholesterolu zaburzenia jelitowe, zmiany w skórze,zaburzenia czucia drożdże, wątroba, warzywa, bakterie flory jelitowej
B6
(pirodoksyna) składnik koenzymów w enzymach uczestniczących w metabolizmie aminokwasów zaburzenia w układzie nerwowym, niedokrwistość wątroba, mięso, jaja, rośliny strączkowe
B11
(kwas foliowy)
składnik koenzymów w enzymach biorących udział w syntezie kwasów nukleinowych anemia, zaburzenia w rozwoju płodu drożdże, rośliny liściaste, bakterie flory jelitowej
B12
(kobalamina) koenzym enzymów uczestniczących w metabolizmie zasad azotowych
anemia złośliwa wątroba, mleko, bakterie flory jelitowej
PP
(niacyna, wit. B3) składnik koenzymów: NAD+ i NADP+ pelagra (zapalenie skóry, przewodu pokarmowego) drożdże, otręby, wątroba, mleko, wybrane warzywa
H
(biotyna, wit. B7) koenzym enzymów uczestniczących w syntezie tłuszczów, wpływa na poprawny stan skóry i włosów wypadanie włosów, zmiany skórne drożdże, żółtka jaj, mięso, wątroba, orzechy, bakterie floryjelitowej
C
(kwas askorbinowy) uczestniczy w procesach utleniania, syntezie kolagenu, wchłanianiu żelaza, wzmaga odporność na infekcje obniżenie odporności na infekcje, szkorbut owoce cytrusowe, czarna porzeczka, nać pietruszki, warzywa kiszone
Zapamiętaj
Dla człowieka aminokwasami egzogennymi są: histydyna, izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, fenyloalanina, treonina, tryptofan, walina, arginina (u dzieci).
Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) w cząsteczkach posiadająco najmniej dwa wiązania podwójne, (((((na przykład kwas linolowy, linolenowy, arachidonowy. Dla człowieka są związkami egzogennymi.
Czym jest Składniki pokarmowe znaczenie w słowniku Objawy i skutki S .
