Definicja z ang. In consultation with the patient, z niem. In Absprache mit dem Patienten.
Co to znaczy:
Nie jest tajemnicą, iż do prawidłowej diagnozy konieczne jest spełnienie dwóch warunków: odpowiednio dobrany zakres badań somatycznych i szczegółowy wywiad z pacjentem. Rozwijające się w szybkim tempie technologie medyczne znacznie poprawiły jakość tych pierwszych. Wciąż jednak wywiad z pacjentem to wyłączna domena lekarza, który musi posługiwać się sprawnie zarówno warsztatem medycznym, jak i umiejętnościami interpersonalnymi. W procesie leczenia ważny jest również sam komfort psychiczny pacjenta, który wynika z jakości dialogu z lekarzem, jego podejścia i uwzględniania psychofizycznych cech chorego. Czy w tak indywidualnej kwestii, jaką jest komunikacja na linii doktor-pacjent, można wyodrębnić pewne standardy? Wielkie znaczenie zagadnienia komunikacji między lekarzem a pacjentem wynika z samego charakteru wizyty. W procesie, jaki zachodzi w gabinecie lekarskim, można wyodrębnić dwa aspekty: somatyczny, który dotyczy bezpośrednio choroby pacjenta i jego dolegliwości, i psychologiczny. Poza zdiagnozowaniem choroby, wypisaniem recepty albo skierowania do specjalisty na oczach pacjenta dzieje się bardzo skomplikowany i nie do końca jeszcze poznany mechanizm oddziaływania psychologicznego ze strony lekarza. Wynika to z kilku faktów. Przede wszystkim wizyta w gabinecie lekarskim jest procesem bardzo osobistym, intymnym, dotyczącym bezpośrednio jednej z najwyższych potrzeb każdego człowieka czyli zdrowia. Wiadomości są odbieranie w sporym stopniu emocjonalnie, a ich siła zależy od kondycji psychicznej pacjenta. Czynnik stresu dodatkowo eliminuje racjonalne odbieranie komunikatów przekazywanych poprzez lekarza. Istotnym elementem, z którym spotykamy się w gabinecie lekarskim, jest ponadto postrzeganie lekarza w kategoriach autorytetu, a tym samym wynikająca z tego moc przekazywanych pacjentowi treści. Kiedy weźmiemy pod uwagę to, iż każdy pacjent jest tak naprawdę zupełnie inny pod względem sylwetki emocjonalno-psychicznej mamy do czynienia z zagadnieniem, któremu warto się bliżej przyjrzeć i zastanowić, jak spory wpływ doktor wywiera na pacjenta zarówno przez słowa, jak i zachowanie, postawę i organizację spotkania w gabinecie. W omawianym zagadnieniu nie chodzi tylko i wyłącznie o komfort pacjenta w czasie rozmowy z lekarzem, lecz przede o wszystkim nawiązanie relacji opartej na zaufaniu, dzięki której łatwiejsze stanie się postawienie trafnej diagnozy wynikającej z wiarygodnego wywiadu. Równie istotny jest potencjalny wpływ na zachowania pacjenta już po zakończeniu wizyty, na odpowiednie wykorzystywanie się do zaleceń, wyznaczonej terapii. Prawidłowa komunikacja to lepsza diagnoza… Komunikacja z pacjentem w gabinecie lekarskim nie powinna być traktowana w kategoriach zagadnienia drugoplanowego. Od dobrze przeprowadzonej rozmowy zależy w dużej mierze jakość wywiadu lekarskiego i wiarygodność uzyskanych informacji. Poza koniecznością powstania klimatu do intymnej rozmowy z pacjentem (czynniki psychologiczne), chodzi również zastosowanie wiedzy o tym, jakie pytania zadawać i w jaki sposób. Dlatego możemy zyskać pewność, iż zebrane od pacjenta wiadomości nie są rezultatem gry losowej, lecz dobrze zorganizowanego procesu rozmowy. Kluczem do osiągnięcia porozumienia jest pomiędzy innymi okazanie empatii i zwrócenie uwagi na emocje pacjenta. Dobry klimat do rozmów Zarówno w księgarniach, jak i Internecie znajdziemy w miarę sporo ogólnych publikacji na temat poprawnej komunikacji interpersonalnej, które tylko po części odpowiadają charakterowi rozmowy lekarza z pacjentem i personelu pomocniczego z pacjentem. Ślepe przeniesienie tych zasad do gabinetu może przynieść więcej szkody niż pożytku. Przypadek jaką mamy do czynienia w trakcie wizyty jest daleka od sytuacji codziennej, potocznej komunikacji i stąd zaleca się korzystanie tylko z opracowań przygotowanych specjalnie dla lekarzy. Zasadą, która powinna stać się fundamentem wprowadzenia nowych standardów komunikacji, jest zmiana filozofii postrzegania pacjenta: z somatycznej, stawiającej chorobę i problemy zdrowotne w centrum zainteresowania, na holistyczną – gdzie człowiek postrzegany jest jako całokształt, spójną syntezę czynników psychicznych i fizycznych. doktor ukierunkowany holistycznie zwraca dodatkowo uwagę na szereg drobnych przedmiotów mających wielkie znaczenie w budowaniu poprawnych relacji od samego początku trwania wizyty. Przywitanie na stojąco, personalizacja pacjenta poprzez użycie zwrotu imiennego, zadawanie pytań niezwiązanych z pobytem pacjenta w placówce są wstępem do udanej wizyty i pomostem do najważniejszego etapu, jakim jest wywiad medyczny. Należy tak zorganizować miejsca siedzące, by pacjent siedział naprzeciwko lekarza i dlatego utrzymywał kontakt wzrokowy. W najwyższym stopniu powszechnym błędem jest w tej sytuacji mówienie do pacjenta przy jednoczesnym uzupełnianiu kartoteki medycznej. Chory może wówczas mieć wrażenie pośpiechu i braku zainteresowania ze strony lekarza. doktor powinien mieć świadomość, iż to on jest sprzedawcą usługi stąd „rytuały” i przedmioty identyfikacji zewnętrznej właściwe dla lekarza odgrywają znaczącą rolę (na przykład dyplomy na ścianach, biblioteczka, i tak dalej). W dzisiejszych czasach nie sposób również pomijać zasad komunikacji niewerbalnej. Czy się z tym zgadzamy czy nie, badania jednoznacznie wykazują, iż jesteśmy skłonni wierzyć i ufać osobom ładnym i zadbanym. Takie czynniki, jak: ubiór, fryzura, makijaż, sposób mówienia, tytuły naukowe, zainteresowania i styl życia kreują niezauważalnie wizerunek. Aż 70% komunikatu kierowanego na zewnątrz wyrażane jest właśnie poprzez język ciała: postawę ciała, słowo twarzy, gesty, wygląd, ton głosu, mimikę twarzy, bliskość, sposób poruszania głową, i tak dalej)) Część z nich tworzy tak zwane skróty komunikacyjne. Odpowiednikiem jest uporządkowane biurko, na którym centralnym elementem jest kartoteka pacjenta – komunikat jest w tym przypadku czytelny: „jestem skupiony tylko na aktualnej wizycie pacjenta”. Atmosfera fachowości, bezpieczeństwa i opieki, będąca efektem właściwego doboru zarówno czynnika ludzkiego (pracownicy) i wyposażenia technicznego powinna towarzyszyć wszystkim etapom wizyty. Zarażanie optymizmem i pozytywne podejście do chorego jest misją tak samo istotną, jak celne postawienie diagnozy. Równocześnie doktor nie może na siłę budować atmosfery optymizmu, chodzi raczej o zrównoważone podejście „szklanki do połowy pełnej”, nie zaś oderwane od rzeczywistości epatowanie radością. W szczególności, iż robota lekarza regularnie wiąże się z przekazywaniem złych informacje. Holistyczne podejście w medycynie Holizm (od greckiego słowa holos a więc całość) to pogląd wg którego wszelakie zjawiska społeczne tworzą układy całościowe, podlegające swoistym prawidłowościom, których nie można wywnioskować na podstawie wiedzy o prawidłowościach rządzących ich składnikami. Definicja holizmu w odniesieniu do pacjenta definiuje go jako nierozerwalną symbiozę przedmiotów psychicznych i fizycznych, bez faworyzowania jednych albo drugich. W tej filozofii organizm człowieka stanowi całość – w procesie leczenia powinno się uwzględniać zarówno ciało (wpływ somatyczne), jak i psychikę chorego. Tutaj przed lekarzem otwierają się wielkie możliwości w szczególności w dziedzinie rozmowy z pacjentem, wywiadu i przekazywania zaleceń medycznych. „Komunikować się” zamiast „mówić” Z samej definicji słowa „komunikacja” wynika, iż to jest mechanizm przekazywania i otrzymywania informacji w bezpośrednim kontakcie z inną osobą, dokonujący się dzięki przekazu werbalnego i niewerbalnego (mimika, pozycja ciała, gesty, wysokość i natężenie głosu, a więc podstawowe aspekty mowy ciała). Następną istotną kwestią jest dopasowanie rozmowy do samego rozmówcy. Pacjenci wywodzą się z różnych grup społecznych, wykonują odmienne zawody, reprezentują inne potrzeby, aspiracje i poziomy emocjonalne. Uwzględnianie czynników społecznych ma duże znaczenie już na kroku nawiązywania kontaktu z chorym, a więc od pierwszego momentu wizyty, kiedy nawiązuje się rozmowa jeszcze nie mająca związku z powodem wizyty. Pozwoli to przygotować psychologicznie pacjenta do przeprowadzenia wywiadu lekarskiego i wyzwolić zaufanie w kierunku lekarza. Drugim strategicznym etapem wizyty, po przeprowadzeniu wywiadu, jest przekazanie pacjentowi wskazówek terapeutycznych. doktor powinien korzystać z prostego języka pozbawionego fachowych zwrotów, prezentować plastycznie występujące schorzenie podając powody jego wystąpienia, mechanizm rozwoju i leczenia, obrazować wykonywane czynności (((na przykład „teraz wykonam zastrzyk, poczuje Pan lekki ukłucie, nie będzie to trwać dłużej niż 5 sekund, więc nie ma się czego obawiać”). Pacjent poczuje się w centrum zainteresowania wówczas, kiedy doktor będzie wysyłać komunikaty potwierdzające skupienie uwagi na tym, co mówi przez: odpowiednie ułożenie ciała (pozycja otwarta, ręce i nogi nie mogą być skrzyżowane), patrzenie w kierunku pacjenta zamiast uzupełniania kartoteki, wykorzystywanie powtórzeń będących potwierdzeniem słuchania („ czyli mówi Pani, iż odczuwa Pani codzienne poranne bóle głowy”), wykorzystywanie stwierdzeń podsumowujących („podsumujmy raz jeszcze dla pewności wszystkie występujące symptomy…”), wypowiadanie zdań w sposób wyraźny, z zaangażowaniem emocji, włączanie do rozmowy przedmiotów prywatnych i chwalenie pacjenta za cechy albo zachowania osobiste, jak niepalenie papierosów, uprawianie sportów, zdrowe odżywianie, okazywanie empatii i zrozumienia. W dialogu z pacjentem ważne jest również odniesienie jego sytuacji do innych przypadków, tak by pacjent miał świadomość, iż nie jest jedyną osobą borykającą się z określonymi problemami („proszę się nie martwić, to dosyć powszechne schorzenie”). Podsumowaniem wizyty powinna być projekcja procesu leczenia, a więc dokładne przekazanie informacji na temat tego, jak będzie wyglądać leczenie, kiedy należy się spodziewać poprawy stanu zdrowia, jakie symptomy jeszcze mogą towarzyszyć chorobie. Sposób rozmowy musi uwzględniać stan zdrowia pacjenta i rokowania wyleczenia. O ile w razie błahych schorzeń można sobie pozwolić na odrobinę żartu w celu złagodzenia nieuzasadnionego lęku pacjenta, o tyle ton rozmowy, kiedy stan pacjenta jest poważny, musi już być dostosowany do sytuacji. Pacjent poczuje się o sporo lepiej, mając świadomość, iż jest pod opieką profesjonalisty, ; czyli zarówno lekarza dysponującego wiedzą, jak i przyjaznego człowieka o dużych pokładach empatii. Holistyczne podejście wymaga od lekarza, poza skupieniem się na problemie a więc chorobie, również zainteresowania osobą pacjenta, powstania intymnej atmosfery, uwzględnienia jego indywidualnych potrzeb, wychodzenia ponad farmakologiczne sposoby leczenia. Dodając do recepty kilka słów na temat zalecanej diety albo stylu życia na pewno umocnimy w pacjencie przekonanie o prawidłowo prowadzonej terapii i profesjonalnym podejściu. Będąc w dobrym porozumieniu z pacjentem zapewnimy mu nie tylko wyższy komfort psychiczny w stresującej sytuacji wizyty, lecz możemy podnieść trafność diagnozy i efekty podjętej terapii. Czy chociażby dla tych kilku argumentów nie warto poświęcić dialogowi z pacjentem więcej uwagi? Artur Olesch
Czym jest W porozumieniu z pacjentem znaczenie w słowniku Leczenie i skutki W .